Migrena to powszechny problem zdrowotny, na który cierpią miliony ludzi na całym świecie. To zaburzenie neurologiczne charakteryzujące się nawracającym bólem głowy, który zwykle jest bardzo uciążliwy i istotnie wpływa na codzienne funkcjonowanie. Pomimo wielu lat badań, jej dokładne przyczyny nadal nie zostały poznane, co utrudnia skuteczne leczenie. Dowiedz się, jakie są objawy migreny i możliwości terapii migrenowego bólu głowy.
Co to jest migrena?
Migrena jest powszechnie występującą chorobą nerwowo-naczyniową i zalicza się do grupy samoistnych bólów głowy. Jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych. Roczny wskaźnik zachorowania to 11,7%. W Polsce na ból migrenowy cierpi ok. 2,5 miliona osób [1]. Choć migrena nie stanowi zagrożenia zdrowia, przysparza pacjentom wielu cierpień, a epizody trwające od 4 do 72 godzin utrudniają życie codzienne i zawodowe.
Napady bólu głowy mogą pojawiać się sporadycznie lub regularnie. Częstotliwość nawrotów jest indywidualna [2]. W około 90% przypadków migrena pierwszy raz pojawia się u osób przed 40. rokiem życia [1]. Większość zachorowań dotyczy kobiet (15–18% populacji) niż mężczyzn (6–8% populacji) [2].
Rodzaje migreny
Wyróżnia się kilka rodzajów migreny. Ze względu na czas trwania i częstotliwość występowania ataku migreny wyróżnia się:
- migrenę epizodyczną,
- migrenę przewlekłą.
Migrena epizodyczna charakteryzuje się okresowym występowaniem napadów bólowych. Dolegliwości są obecne do 14 dni w miesiącu. Zwykle utrzymują się od 4 do 72 godzin [2].
Migrena przewlekła jest rozpoznawana, jeżeli ból głowy występuje minimum 15 dni w miesiącu, a stan ten trwa powyżej 3 miesięcy. Często zdarza się, że dolegliwości utrzymują się nawet przez cały dzień. Migrena przewlekła jest powikłaniem migreny epizodycznej. Ta postać choroby dotyczy głównie kobiet (nawet 3-krotnie częściej niż mężczyzn) [3].
Migrena może, ale nie musi, występować wraz z ogniskowymi objawami neurologicznymi. Podział obejmuje:
- migrenę bez aury,
- migrenę z aurą.
Aura to ogniskowe objawy neurologiczne, które powstają na skutek depolaryzacji, a następnie hiperpolaryzacji przemieszczającej się przez korę mózgu od potylicy do przodu. W pierwszej fazie następuje zwiększenie przepływu krwi przez mózg, a w kolejnej jego ograniczenie [3]. Najczęściej aura rozwija się stopniowo i pojawia się przed bólem głowy. Zdarza się również, że mu towarzyszy lub jest od niego niezależna [2]. Jej objawy są całkowicie odwracalne.
Do najczęstszych objawów aury należą [3]:
- zaburzenia widzenia (pojawienie się mroczków, plamek, zygzaków, błysków świetlnych w polu widzenia lub zniekształcenie obrazu),
- mrowienie twarzy,
- drętwienie kończyn,
- zaburzenia mowy,
- niedowłady,
- zawroty głowy,
- szumy uszne.
Migrena z aurą występuje w 15–30% przypadków [3].
Migrenowy ból głowy – przyczyny
Przyczyny migreny nie zostały do końca wyjaśnione. Istnieją dwie główne hipotezy tłumaczące mechanizm powstawania choroby:
- Hipoteza naczyniowa zakłada, że skurcz naczyń wewnątrzczaszkowych jest przyczyną aury, a wtórne odruchowe rozszerzenie naczyń krwionośnych i pobudzenie nerwów okołonaczyniowych powoduje ból. Badania obrazowe wewnątrzczaszkowego przepływu krwi wskazują jednak inny mechanizm zaburzenia i stawiają raczej na hipotezę nerwowo-naczyniową.
- Hipoteza nerwowo-naczyniowa – określa migrenę jako zaburzenie endogennych układów modulowania bólu w obrębie struktur podkorowych mózgu, które mogą wpływać na przewodzenie informacji czuciowych z naczyń krwionośnych głowy do mózgu. Zaburzenia te przejawiają się nadwrażliwością na światło, hałas i zapachy. Migrenę uznaje się zatem za wrodzone zaburzenie czynności układów modulujących bodźce czuciowe.
Wiadomo, że migrena jest uwarunkowana genetycznie. Choroba jest wynikiem wrodzonych skłonności do nadmiernej reakcji naczynioruchowej. Jest to następstwem działania wielu genów, których do tej pory nie udało się zidentyfikować [3].
Czynniki przyczyniające się do wystąpienia migrenowego bólu głowy
Do typowych czynników mogących wywoływać napady migreny należą:
- głód lub pominięcie posiłku,
- odwodnienie,
- zakłócenia snu (zwłaszcza zbyt krótki lub zbyt długi sen),
- niektóre fazy cyklu miesiączkowego,
- niektóre doustne środki antykoncepcyjne,
- ciąża,
- menopauza,
- okresy nasilonego stresu,
- nadmierny wysiłek fizyczny i psychiczny,
- zmiany środowiskowe,
- jasne światło,
- głośne dźwięki,
- alkohol,
- kofeina,
- czynniki dietetyczne,
- nadużywanie leków (zwłaszcza: tryptanów, alkaloidów sporyszu, opioidów, analgetyków skojarzonych, prostych analgetyków i NLPZ).
Jakie są objawy migreny?
Migrena objawia się bólem głowy, który najczęściej jest [3]:
- jednostronny,
- tętniący i rozpierający,
- zlokalizowany w okolicy skroniowej i czołowej,
- nasilający się podczas aktywności fizycznej.
Atak migreny rozwija się w ciągu kilkunastu minut, a największe nasilenie osiąga do 2 godzin. Rzadziej zdarza się, że pojawia się stopniowo lub od razu jest bardzo intensywny. Najczęściej towarzyszą mu dodatkowe objawy, do których zalicza się m.in. [3]:
- nudności,
- wymioty,
- światłowstręt,
- nadwrażliwość na dźwięki,
- nadwrażliwość na zapachy,
- zaburzenia smaku,
- osłabienie,
- obniżenie nastroju,
- problemy z koncentracją,
- niepokój,
- drażliwość,
- ból brzucha i biegunka,
- zaburzenia smaku.
Zdarza się także, że przez kilka godzin ból migrenowy przebiega bez żadnych dolegliwości dodatkowych [3].
Czym różni się migrena od innych bólów głowy?
Bóle głowy wiążą się z różnymi chorobami. Mogą być objawem chorób, infekcji, urazów, wysokiego ciśnienia i niedotlenienia. Bóle migrenowe lub inne bóle samoistne nie są związane z żadnymi zmianami organicznymi i mają charakter przejściowy, ale ze względu na trudność w ustaleniu ich przyczyny, pacjenci często przechodzą długą drogę po wielu specjalistach, zanim zostanie im przedstawiona prawidłowa diagnoza.
Migrena charakteryzuje się występowaniem jednostronnego bólu głowy o pulsującym charakterze, który zwykle nasila się podczas aktywności fizycznej. Bardzo często towarzyszą mu nudności, wymioty, światłowstręt i nadwrażliwość na światło lub dźwięki. Dolegliwości bólowe są umiarkowane. Część osób zgłasza jednak intensywny ból głowy podczas ataku migreny.
7 objawów mogących świadczyć o migrenie to:
- Ziewanie, zmęczenie, zmiana nastroju – te symptomy mogą pojawić się na dzień lub dwa przed nadchodzącym epizodem migreny.
- Aura – to bardzo częsty zwiastun migreny. Każdy może inaczej odczuwać aurę, więc ważne jest, aby nauczyć się ją rozpoznawać. Mogą to być wrażenia zapachowe, smakowe, słuchowe lub wzrokowe, drętwienia kończyn itp. Aura pojawia się na ok. 30 min przed głównym epizodem.
- Nudności i wymioty – wiele osób cierpiących na migrenę zgłasza ten objaw, jako jeden z charakterystycznych.
- Zamazane obrazy – zaburzenia wzroku związane ze zmianą przepływu krwi w mózgu są jednym z często występujących objawów migreny.
- Odczuwanie kłucia w kończynach i na twarzy określane jako szpilki i igły wbijane w skórę (ten objaw może być powiązany z występowaniem aury).
- Nadwrażliwość na światło i dźwięki – zdarza się bardzo często podczas epizodów migreny, może do tego dochodzić również zwiększona wrażliwość skóry.
- Ból po jednej stronie głowy – umiejscowienie bólu jest istotnym czynnikiem diagnostycznym, bóle migrenowe zlokalizowane są jednostronnie i wzmacniają się pod wpływem aktywności fizycznej.
Jednostronny ból głowy występuje również przy klasterowym bólu głowy. Jednak w tym przypadku obecne są objawy wegetatywne, które obejmują łzawienie oka, wyciek wydzieliny z otworu nosowego i zaczerwienienie twarzy. Natomiast nieco inaczej wyglądają napięciowe bóle głowy, które najczęściej obejmują całą głowę i mają charakter uciskowy lub gniotący. Należy pamiętać, że każdy długotrwały lub silny ból głowy wymaga konsultacji z lekarzem i dokładnej diagnostyki.
Migrena – jak lekarz stawia rozpoznanie?
Rozpoznanie migreny stawiane jest na podstawie:
- wywiadu chorobowego,
- badania neurologicznego,
- obowiązujących kryteriów diagnostycznych.
W celu wykluczenia innych przyczyn bólu głowy konieczne może być rozszerzenie diagnostyki. W takich przypadkach lekarz zleca m.in. badania laboratoryjne krwi, rezonans magnetyczny, elektroencefalografię (EEG).
Sposoby leczenia migreny
Leczenie migreny ma na celu złagodzenie bólu głowy i objawów towarzyszących, a także zmniejszenie częstotliwości napadów migrenowych. Terapia jest dopasowywana indywidualnie do każdej osoby z uwzględnieniem rodzaju i przebiegu choroby. Istotne jest ustalenie przyczyny i czynników wywołujących bóle głowy, i w miarę możliwości, wyeliminowanie ich lub ograniczenie.
Migrena – leczenie farmakologiczne
Atak migreny należy leczyć farmakologicznie. Środkami pierwszego rzutu są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), do których zalicza się np. [2]:
- kwas acetylosalicylowy,
- ibuprofen,
- naproksen,
- diklofenak.
Na migrenowy ból głowy można zastosować również paracetamol lub preparaty złożone, które zawierają paracetamol, kwas acetylosalicylowy i kofeinę. Przy nasilonych dolegliwościach stosuje się sumatriptan, należący do grupy tryptanów. Bardzo ważne jest, aby leki zostały przyjęte niezwłocznie po pojawieniu się objawów [2].
Profilaktyczne leczenie migreny
Leczenie profilaktyczne jest zalecane osobom, które:
- doświadczają częstych napadów migrenowych,
- doświadczają silnych ataków migreny,
- nie reagują na leczenie doraźne,
- są zmuszone przyjmować dużą ilość środków przeciwbólowych.
Profilaktyczne leczenie migreny obejmuje stosowanie leków przeciwpadaczkowych, przeciwdepresyjnych, beta-blokerów, blokerów kanałów wapniowych – np. propranolol, flunaryzyna. Lek dopasowuje się indywidualnie do każdej osoby [2]. Można łączyć go ze środkami przeciwbólowymi przyjmowanymi doraźnie. Korzyści przynoszą również iniekcje z toksyny botulinowej [4]. Terapia obejmuje nie tylko działania farmakologiczne, ale także psychoterapię, zabiegi fizykalne, leczenie uzdrowiskowe. Leczenie profilaktyczne powinno trwać minimum 3 miesiące [3].
Źródła:
- A. Stępień, Nowoczesne leczenie migreny, Ból 2019, t. 20, nr 1, s. 39-44.
- A. Stępień i in., Leczenie migreny. Zalecenia opracowane przez grupę ekspertów Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy, Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Sekcji Badania Bólu Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Ból 2020, t. 21, nr 2, s. 11-30.
- A. Stępień, Migrena, https://podyplomie.pl/uploads/ksiazki/KS_Neurologia-T3-Migrena.pdf (dostęp 20.02.2024)
- M. Boczarska-Jedynak, J. Sławek, Praktyczne aspekty leczenia migreny przewlekłej toksyną botulinową typu A, Varia Medica 2018, t. 2, nr 2, 141–149.
