Przeciętne zapotrzebowanie na wodę wynosi ok.2-2,5 litra dziennie, ale może być różne w zależności od wieku, płci, aktywności fizycznej, a także warunków atmosferycznych (np. upały, mrozy). Zaburzenia w równowadze wodno-elektrolitowej pojawiają się zwykle w związku z przebiegiem różnorodnych dolegliwości zdrowotnych i chorób.
Z tego artykułu dowiesz się, jakie są najczęstsze przyczyny i objawy odwodnienia organizmu. Poznasz jego skutki oraz to, jak je leczyć. Wymieniamy również zioła, które są niezastąpione w przypadku odwodnienia.
Możemy wyróżnić trzy rodzaje odwodnienia:
- odwodnienie hipertoniczne - większa utrata wody niż elektrolitów
- odwodnienie hipotoniczne - większa utrata elektrolitów
- odwodnienie izotoniczne - utrata wody i elektrolitów na podobnym poziomie
Warto pamiętać, że do odwodnienia nie dochodzi nagle, zwykle już przy niedoborach wody w organizmie na poziomie 2% pojawiają się wyraźne objawy. Wczesna interwencja, polegająca na sukcesywnym nawadnianiu organizmu, może przeciwdziałać poważniejszym konsekwencjom.
Objawy odwodnienia organizmu
Odwodnienie to bardzo poważny stan, gdy poziom wody w organizmie spada do niebezpiecznego poziomu, zaburzając prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Długotrwałe odwodnienie może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Szczególnie niebezpieczne jest dla niemowląt, małych dzieci oraz osób starszych. Warto wiedzieć, jak je rozpoznać. W zależności od stopnia niedoboru wody w organizmie, możemy wyróżnić trzy stany odwodnienia: lekki, umiarkowany i ostry.
Jakie są objawy odwodnienia?
W początkowej fazie odwodnienia (stan lekki) pojawią się następujące objawy:
- wzmożone pragnienie
- zawroty i bóle głowy
- osłabienie organizmu, senność (chociaż w niektórych przypadkach może pojawić się nadmierne pobudzenie)
- rzadkie oddawanie moczu (jeśli pojawia się mocz, najczęściej występuje w odcieniu ciemnożółtym)
- suchość śluzowej jamy ustnej i języka
- wzdęty brzuch
- brak apetytu
- u niemowląt może wystąpić zapadające się ciemiączko i gałki oczne
Skutki odwodnienia
W przypadku, gdy niedobór płynów w organizmie nie zostanie uzupełniony, może wystąpić stan umiarkowany odwodnienia, który można rozpoznać po następujących objawach:
- przyspieszona akcja serca
- utrata elastyczności skóry
- zmniejszenie pocenia (sucha skóra w okolicach pachowych i pachwinowych)
- gorączka
- zmniejszenie napięcia gałek ocznych
Długotrwały stan odwodnienia może prowadzić do ostrych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Skutki odwodnienia w takiej sytuacji to m.in.:
- spadek ciśnienia tętniczego krwi w pozycji stojącej (hipotonia ortostatyczna)
- skrajne pragnienie
- szybki oddech
- niemożność mówienia, obrzęk języka
- drgawki
- zmiana stanu psychicznego (delirium - majaczenie, zaburzenia związane z iluzją wzrokową, słuchową i dotykową)
- utrata przytomności
Uwaga! Gdy ubytek wody osiągnie powyżej 15% masy ciała, może nastąpić zgon.
Co powoduje odwodnienie organizmu?
Przyczyn odwodnienia może być kilka. Najczęściej do odwodnienia dochodzi w wyniku innych dolegliwości, z którymi boryka się organizm, takich jak np.:
- biegunka
- wymioty
- długotrwała, wysoka gorączka
- choroby nerek (moczówka prosta, cukromocz, przewlekła niewydolność nerek)
- cukrzyca, której towarzyszą zaburzenia w postaci hiperglikemii i glikozurii
- hipotonia, czyli występowanie obniżonego od prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi
- choroba Parkinsona (jednym z symptomów są zaburzenia połykania, które mogą powodować niechęć do przyjmowania płynów i pokarmów)
- niedożywienie (przyjmowanie zbyt małej ilości pożywienia i płynów)
- oparzenia i krwotoki, prowadzące do wstrząsu hipowolemicznego
Do odwodnienia organizmu może dojść podczas upałów. Organizm szybko traci wodę w wyniku pocenia, więc jeśli płyny nie są regularnie uzupełniane, może dojść do zaburzeń w gospodarce wodnej. Na upały najbardziej wrażliwe są osoby starsze, osoby z nadwagą, niepełnosprawni, małe dzieci oraz osoby przyjmujące środki moczopędne.
Co ciekawe, a znacznie mniej oczywistości, od odwodnienia dochodzi niekiedy również podczas zimy. Siarczyste mrozy również przyczyniają się do znacznej utraty wody z organizmu z powodu intensywnego oddawania ciepła z parą wodną podczas oddychania.
Do innych przyczyn odwodnienia organizmu można zaliczyć również spożywanie zbyt dużych ilości soli i środków o działaniu odwadniającym, czyli np. kofeiny czy alkoholu, a także długotrwały i intensywny wysiłek fizyczny.
Czy odwodnienie jest groźne?
Odwodnienie to groźny dla organizmu stan. Niebezpieczny dla zdrowia jest nawet ubytek wody nieprzekraczający 2% masy ciała, szczególnie w przypadku osób starszych oraz małych dzieci. W skrajnych przypadkach skutkiem odwodnienia może być nawet śmierć z odwodnienia.
Utracie wody towarzyszą poważne zachwiania równowagi elektrolitowej, co w konsekwencji może prowadzić do zmian w rytmie serca, spadku ciśnienia, omdleń. Niekiedy pojawiają się kłopoty ze wzrokiem, ciągłe i bolesne zaparcia, chroniczne zmęczenie. Ponadto może dojść do zaburzeń pracy nerek. Niedobór wody powoduje, że z organizmu nie są wydalane w optymalny sposób substancje toksyczne, co może skutkować zapaleniem pęcherza. Warto też pamiętać, że woda rozrzedza krew, zatem skutkiem jej niedoboru jest zagęszczenie krwi, co u osób z problemami układy krążenia (w tym cierpiącym na chorobę niedokrwienną serca) może doprowadzić do zawału. Niedobory płynów przyczyniają się też do zaburzeń układu nerwowego.
Co na odwodnienie? Jak je leczyć?
W przypadku zaobserwowania objawów odwodnienia konieczne jest przede wszystkim natychmiastowe uzupełnienie niedoborów i zapobieganie dalszej utracie wody z organizmu. W przypadku odwodnienia hipertonicznego (większa utrata wody niż elektrolitów), zaleca się picie dużych ilości wody, niesłodzonej herbaty, herbatek ziołowych i rozcieńczonych soków. Wskazane jest również spożywanie płynnych pokarmów, np. zup. Należy przy tym pamiętać, aby niedoborów płynowych nie uzupełniać nazbyt gwałtownie.
W poważniejszych przypadkach warto skontaktować się z lekarzem. Ostre odwodnienie zwykle wymaga hospitalizacji. Konieczne może okazać się dożylne podawanie 5% glukozy (przy odwodnieniu hipertonicznym) lub roztworu chlorku sodu (NaCl) albo chlorku sodu i chlorku potasu (NaCl i KCl; przy odwodnieniu hipotonicznym). W najpoważniejszych sytuacjach pacjent umieszczany jest na oddziale intensywnej terapii.
Jakie zioła na odwodnienie organizmu?
Gdy czujemy, że nasz organizm może borykać się z problemem niedoboru wody, należy sukcesywnie w ciągu dnia wypijać jak najwięcej wody. Co jeszcze może pomóc na odwodnienie oprócz wody? Warto też sięgnąć po herbatki ziołowe. Przedstawione zioła świetnie sprawdzają się nie tylko w przypadku odwodnienia, ale również latem, gdy panują upały, przy wzmożonej aktywności fizycznej oraz w przypadku dolegliwości zdrowotnych, przy których istnieje ryzyko odwodnienia.
- Szałwia. Od dawna stosowana jest na problemy z prawidłowym nawodnieniem organizmu. Dodatkowo wykazuje działanie chłodzące, relaksujące, przeciwzapalne i rozkurczowe. Dwie łyżki zioła należy zalać szklanką wrzącej wody, odstawić na ok. 20 minut, odcedzić i powoli wypijać napar. Szałwii nie powinny przyjmować kobiety w ciąży i karmiące piersią.
- Mięta. Doskonale sprawdzają się herbatki miętowe, ale można też dodać kilka listków mięty do wody mineralnej. Mięta nie jest jednak zalecana osobom chorym na cukrzycę, nadciśnienie i refluks.
- Rumianek. Jest to zioło, które stosowane bywa na różne dolegliwości. Pozwoli uzupełnić utracone płyny, a dodatkowo delikatnie łagodzi skurcze mięśni brzucha, które często pojawiają się przy odwodnieniu.
- Kolendra. Również pozwala uzupełnić zasób płynów w organizmie. Osiem łyżek zioła należy zalać wrzątkiem, odczekać kilka minut, odcedzić napar i powoli wypijać. Kolendry nie powinny spożywać kobiety w ciąży, dzieci poniżej 12. roku życia oraz osoby uczulone na owoc kolendry.
Liście ogórecznika lekarskiego. Napar z liści ogórecznika lekarskiego pozwala uzupełnić nie tylko niedobory wody, lecz również dostarcza cenne składniki odżywcze, witaminę C, garbniki, sole mineralne i pierwiastki takie jak magnez i potas. Łyżkę ziół należy zalać szklanką wrzątku, odstawić pod przykryciem na 10 minut do zaparzenia, odcedzić i wypić. Tego naparu nie powinni spożywać kobiety w ciąży i osoby chore na wątrobę.
