Jakie zioła na przeziębienie stosować?

Stosowanie ziół jako wsparcie w leczeniu różnych dolegliwości ma długą historię i jest powszechnie praktykowane na całym świecie. Rośliny są bogate w różnego rodzaju składniki aktywne. Są to m.in. flawonoidy, witaminy, fitoncydy, olejki eteryczne, kwasy organiczne, sole mineralne. Dzięki nim wykazują naturalne właściwości przeciwzapalne, przeciwwirusowe i wzmacniające układ odpornościowy, które mogą pomagać w zwalczaniu objawów przeziębienia. Dowiedz się, jakie zioła na przeziębienie stosować i kiedy można po nie sięgnąć.

Przeziębienie to infekcja wirusowa górnych dróg oddechowych. Najczęściej zakażenie wywołują rhinowirusy, adenowirusy, enterowirusy oraz wirus RSV. Patogeny przenoszą się drogą kropelkową z osoby chorej na zdrową. Objawy przeziębienia narastają powoli i mają łagodny charakter. Zalicza się do nich: złe samopoczucie, stan podgorączkowy, ból gardła, katar, chrypkę i kaszel [1].

Rola ziół przy przeziębieniu

Leczenie przeziębienia, które nie jest powikłane, ma charakter objawowy. Zastosowanie mają substancje o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym, przeciwgorączkowym, oraz te, które wspierają układ odpornościowy [1]. Tego typu składniki aktywne zawierają m.in. rośliny lecznicze. Często ich wyciągi są głównym składnikiem leków przeznaczonych do stosowania przy przeziębieniu (a niekiedy również innych infekcjach górnych dróg oddechowych) [2].

Naturalne zioła na przeziębienie nie leczą przyczyny dolegliwości. Mogą jednak wspomagać łagodzenie nieprzyjemnych objawów i wspierać układ odpornościowy, a tym samym przyczynić się do poprawy samopoczucia. Substancje zawarte w poszczególnych roślinach wykazują m.in.:

• działanie immunostymulujące,
• właściwości przeciwwirusowe,
• działanie wykrztuśne,
• właściwości napotne,
• właściwości przeciwzapalne,
• właściwości osłaniające,
• działanie przeciwbólowe,
• działanie nawilżające błonę śluzową.

Zioła na przeziębienie stosowane mogą być nie tylko w celu złagodzenia nieprzyjemnych objawów, ale także w ramach profilaktyki. Co ważne, możliwe jest łączenie wyciągów różnych roślin. Może to mieć pozytywny wpływ na poprawę samopoczucia, ponieważ połączenie różnych właściwości i mechanizmów może rozszerzyć spektrum ich działania [3].

Zioła na przeziębienie

Zioła na przeziębienie to pokaźna grupa roślin, których dobroczynny skład i właściwości zostały potwierdzone w badaniach laboratoryjnych i klinicznych. Do najważniejszych zaliczane są:

Czarny bez

Czarny bez jest rośliną pospolicie występującą w Polsce, która ma zastosowanie kulinarne, kosmetyczne oraz prozdrowotne [4]. Częścią wykorzystywaną w celach terapeutycznych jest kwiat, a niekiedy również owoce [2]. Znajdują się z nim m.in. witaminy z grupy B, witamina C, witamina A, cynk, magnez, potas, fosfor, kwasy fenolowe, fitosterole, flawonoidy, garbniki oraz olejek eteryczny złożony z ponad 55 związków chemicznych [4].

Wykazano, że czarny bez ma właściwości antyoksydacyjne i łagodzące. Ponadto działa napotnie, przeciwzapalnie oraz immunomodulująco, co oznacza, że wspiera naturalną odporność organizmu [4].

Kwiat lipy

Lipa występuje powszechnie w Polsce. Zastosowanie farmaceutyczne mają jej kwiatostany [2]. Są one źródłem flawonoidów, olejku (zawierającego m.in. terpeny, cytronelol, geraniol, eugenol, alkany, cytral), aminokwasów (alaniny, cystyny, izoleucyny, cysteiny, leucyny, fenyloalaniny), triterpenów, tokoferolu. Używa się ich w formie naparów – szczególnie przy nieżytach górnych dróg oddechowych. Kwiat lipy działa napotnie, co ma zastosowanie przy podwyższonej temperaturze ciała. Niektóre badania sugerują, że łagodzi kaszel oraz podrażnienie gardła [5].

Mięta pieprzowa

Mięta pieprzowa ma szerokie zastosowanie w medycynie. Surowcem jest liść i ziele mięty pieprzowej, a najważniejszym składnikiem olejek eteryczny (Oleum Menthae piperitae) [6]. Substancja działa na zakończenia nerwów czuciowych, które przewodzą bodźce termiczne [7], dzięki czemu chłodzi skórę. Wykazuje też działanie antyseptyczne i przeciwbólowe [7]. Jest powszechnie stosowana w łagodzeniu różnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego (m.in. przy wzdęciach i niestrawności) [6]. Olejek mięty pieprzowej zawiera m.in. AMOL. Lek może być stosowany pomocniczo przy przeziębieniu w celu poprawienia złego samopoczucia.

Kwiat rumianku

Rumianek pospolity wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych i leczniczych. Jest to jedno z najbardziej znanych i najczęściej stosowanych ziół na całym świecie. Surowcem zielarskim są koszyczki kwiatowe. Rumianek zawiera olejek eteryczny (składający się m.in. z alfa i beta bisabololu, monoterpenów, azulenów), flawonoidy, kumarynę, kwasy fenolowe, polisacharydy śluzowe. Dzięki substancjom czynnym działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo, antyseptycznie, antyalergicznie, antyoksydacyjnie i immunostymulująco [8].

Kora wierzby

Surowcem roślinnym, który może wspierać leczenie infekcji wirusowej jest kora wierzby. Jest ona źródłem wielu związków czynnych, takich jak m.in.: salicyna, flawonoidy (luteolina, kwercetyna, naryngenina), salikortyna, kwas ferulowy, kwas salicylowy, garbniki. Dzięki nim wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe [1].

Jeżówka purpurowa

W celach wsparcia leczenia przeziębienia oraz w ramach profilaktyki często stosowana jest jeżówka purpurowa. Roślina jest źródłem m.in. olejku eterycznego, glikoprotein, polisacharydów, alkamidów [2]. Wykazano, że działa immunomodulująco [9], poprzez wzrost liczby leukocytów, monocytów, neutrofilów oraz hamowanie ekspresji niektórych mediatorów stanu zapalnego [2].

Szałwia lekarska

Szałwia jest rośliną pochodzącą z basenu Morza Śródziemnego. Jej najważniejszym składnikiem jest olejek eteryczny obecny w liściach. Wykazuje on działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne [10]. Najczęściej szałwia jest stosowana w formie płukanek przy dolegliwościach bólowych gardła [1].

Prawoślaz

Prawoślaz lekarski jest rośliną występującą pospolicie, ale powszechnie uprawianą w celach leczniczych. Surowcem zielarskim są liście i korzeń. Ich najważniejszym składnikiem są związki śluzowe – galaktoza, pektyny, betaina, kwas galakturonowy, glukoza, ramnoza, arabinoza, sacharoza, skrobia, asparagina. Liście zawierają dodatkowo flawonoidy, kumaryny i związki mineralne [11].

Prawoślaz lekarski wspiera leczenie przeziębienia dzięki właściwościom przeciwkaszlowym i łagodzącym podrażnienia gardła. Roślina zawdzięcza je obecności związków śluzowych, które powlekają i ochraniają błonę śluzową [11].

Lawenda

Jako wsparcie samopoczucia podczas przeziębienia sprawdzi się lawenda. Zawarty w niej olejek lawendowy wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych. Jego głównym składnikiem są związki terpenoidowe, ale może zawierać nawet ponad 100 różnych substancji. Liczne doniesienia naukowe wskazują, że lawenda może mieć działanie uspokajające, przeciwbólowe, poprawiające nastrój, przeciwutleniające i immunostymulujące [12].

Tymianek

Tymianek jest rośliną powszechnie stosowaną w ziołolecznictwie. Jest on źródłem olejku eterycznego, który zawiera nawet 40 aktywnych związków terpenoidowych i fenolowych [3]. Wykazuje działanie rozkurczowe, dzięki czemu wspiera leczenie kaszlu. Ponadto działa przeciwdrobnoustrojowo, a tym samym jest wskazany do stosowania jako płukanka przy stanach zapalnych i infekcjach gardła [13].

Jak stosować zioła na przeziębienie?

Zioła na przeziębienie można stosować na kilka sposobów:

• w formie naparów przygotowywanych z suszu,
• zewnętrznie na skórę,
• doustnie w formie płynów, nalewek, syropów, preparatów złożonych.

Podczas stosowania ziół na przeziębienie konieczne jest bezwzględne przestrzeganie zaleceń producenta dotyczących dawkowania i sposobu przygotowywania. Nie należy przyjmować żadnych preparatów ziołowych, jeżeli istnieją do tego przeciwwskazania. Przed włączeniem roślin leczniczych do terapii infekcji wirusowej zalecane jest skonsultowanie się z lekarzem – dotyczy to w szczególności osób chorujących przewlekle lub przyjmujących leki.  Trzeba pamiętać, że nie wszystkie zioła na przeziębienie mogą być stosowane przez dzieci oraz kobiety w ciąży i karmiące piersią.

Źródła:

1. M. Mańka, Substancje lecznicze stosowane w przeziębieniu, Lek w Polsce 2014, vol. 24, nr 07-08’14 (279), 21-34.
2. N. Mammari i in., Natural Products for the Prevention and Treatment of Common Cold and Viral Respiratory Infections, 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10220542/ (dostęp 21.02.2024).
3. P. Siudem, Wybrane zioła w prewencji i wspomaganiu leczenia wirusowych infekcji dróg oddechowych, Lek w Polsce 2022, vol. 32 (374/375), 13-20.
4. B. Waszkiewicz-Robak, E. Biller, Właściwości prozdrowotne czarnego bzu, Problemy Higieny i Epidemiologii 2018, 99(3), 217-224.
5. J. Krajewska, Właściwości lecznicze kwiatostanów lipy (Tiliae inflorescentia), Lek w Polsce 2014, vol. 24, nr 10’14 (281), 41-45.
6. J. Newerli-Guz, A. Kobylańska, Ocena jakości jednoskładnikowych herbatek ziołowych na przykładzie Mentha piperita, Problemy Higieny i Epidemiologii 2013, 94(4), 862-865.
7. A. Kędzia, Działanie olejku z mięty pieprzowej ( Oleum menthae piperitae) na bakterie beztlenowe, https://www.czytelniamedyczna.pl/2586,dziaanie-olejku-z-mity-pieprzowej-oleum-menthae-piperitae-na-bakterie-beztlenow.html (dostęp 21.02.2024).
8. M. Zielińska-Pisklak, Ł. Szeleszczuk, Rumianek lekarski – dlaczego warto mieć go w domowej apteczce, Lek w Polsce 2013, vol. 23, nr 9’13 (269), 72-79.
9. M. Karsch‐Völk i in., Echinacea for preventing and treating the common cold, 2014 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4068831/ (dostęp 21.02.2024).
10. E. Hać-Szymańczuk i in., Ocena aktywności chemicznej szałwii lekarskiej, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2011, XLIV, 3, 667-672.
11. J. Krajewska, Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) tradycyjne zastosowanie i nowe perspektywy, Lek w Polsce 2014, vol. 24, nr 10’14 (281), 21-15.
12. M. Adaszyńska-Skwirzyńska, M. Swarcewicz, Skład chemiczny i aktywność biologiczna lawendy lekarskiej, Wiadomości Chemiczne 2014, t. 68, nr 11-12, 1073-1093.
13. M. Ambroziak i in., Tymianek – roślina o wielu zastosowaniach, Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu 2020, 1(4) https://wyd.edu.pl/images/Czasopisma_naukowe/PPA/IwP2018/IwP_2019_1_4/IwP_3_4_2019/IwP_4_2019/Innowacje_1_5_2020/Ambroziak_Stanowska_Sikorska_Inno_1_5_2020.pdf (dostęp 21.02.2024)

Nazwa produktu leczniczego: Amol, produkt złożony, płyn doustny, płyn na skórę. Skład i postać farmaceutyczna: produkt złożony, płyn doustny, płyn na skórę. Produkt Amol zawiera 67% v/v etanolu. Wskazania do stosowania: Produkt przeznaczony jest do tradycyjnego stosowania w wymienionych wskazaniach i jego skuteczność opiera się wyłącznie na długim okresie stosowania i doświadczeniu. Amol stosowany jest tradycyjnie w następujących wskazaniach: zewnętrznie: w celu poprawy złego samopoczucia np. w przebiegu przeziębienia, w bólach głowy, bólach mięśniowych; w celu zmniejszenia dolegliwości po ukąszeniach owadów; wewnętrznie: w dolegliwościach trawiennych (dyspeptycznych) np. wzdęcia i niestrawność. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Astma oskrzelowa i inne schorzenia dróg oddechowych, którym towarzyszy silna nadwrażliwość dróg oddechowych. Dzieci poniżej 12 lat, ze względu na brak wystarczających danych na temat stosowania produktu Amol w tej grupie wiekowej. Stosowany wewnętrznie: niedrożność dróg żółciowych (np. w przebiegu kamicy żółciowej), zapalenie pęcherzyka żółciowego; przewlekłe choroby wątroby; uzależnienie od alkoholu. Stosowany zewnętrznie: uszkodzona skóra np. przy oparzeniach, wypryskach i ranach otwartych; choroby skóry przebiegające z wysypką; stosowanie na błony śluzowe oraz w okolicach oczu. Podmiot odpowiedzialny: Takeda Pharma sp. z o.o., ul. Prosta 68, 00 838 Warszawa, tel.: +48 22 608 13 00.

Tradycyjny produkt leczniczy roślinny z określonymi wskazaniami wynikającymi wyłącznie z długotrwałego stosowania

Przed użyciem zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane dotyczące działań niepożądanych i dawkowanie oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.