Problemy z trawieniem mogą dotykać wielu osób, bez względu na wiek czy płeć. Zazwyczaj wynikają z przejedzenia. Nadmierna ilość pokarmów może spowodować rozciągnięcie ścian przewodu pokarmowego, co prowadzi do dyskomfortu lub bólu brzucha. Do tego dochodzi stres, nieregularne jedzenie, brak ruchu, spożywanie niezdrowych pokarmów, a niekiedy też schorzenia układu pokarmowego, wymagające specjalistycznego leczenia.
Od czego zależy dobre trawienie?
Rzadko zdajemy sobie z tego sprawę, ale proces trawienia jest długi i skomplikowany. Uczestniczy w nim wiele organów wewnętrznych i narządów, których działanie przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Procesy te przebiegają etapowo, jeśli więc na którymś etapie pojawią się pewne zaburzenia, możemy odczuwać problemy z trawieniem. Warto dowiedzieć się w skrócie, od czego właściwie zależy dobre trawienie.
- Gryzienie - pierwszy etap trawienia; w jamie ustnej pokarm jest rozdrabniany, mieszany ze śliną i przygotowywany do połknięcia. To ważny etap, ponieważ pod wpływem gryzienia aktywizują się receptory smakowe, prowokując intensywne wydzielanie śliny, soku żołądkowego i trzustkowego, przez co przewód pokarmowy przygotowuje się do trawienia.
- Przełyk - transportuje połknięty pokarm, kierując go do żołądka i uniemożliwia jego cofanie.
- Żołądek - kolejny etap trawienia pokarmów pod wpływem rytmicznych skurczów i rozkurczów żołądka. Tutaj również dochodzi do wyjałowienia pokarmu pod wpływem kwasu solnego. W żołądku następuje trawienie białek, trawienie cukrów przez amylazę ślinową oraz początek trawienia tłuszczów przez lipazę żołądkową.
- Jelito cienkie - jest wysłane kosmkami, które wchłaniają strawiony pokarm wraz ze wszystkimi wartościami odżywczymi, trafiającymi następnie do naczyń limfatycznych i krwionośnych.
- Wątroba - produkuje żółć niezbędną do trawienia tłuszczów i usuwa toksyczne produkty przemiany materii i szkodliwe związki.
- Jelito grube - ostatni etap – w końcowym odcinku ma miejce formowania kału. Tutaj dochodzi do zwrotnego wchłaniania wody, elektrolitów, witamin i produkowana jest witamina K i niektóre witaminy B. Niewykorzystane resztki pokarmu przesuwane są w kierunku odbytu.
Przyczyny zaburzenia trawienia
Trawienie może być zaburzone z przyczyn organicznych lub przyczyn czynnościowych.
- Przyczyny organiczne dyspepsji wiążą się z chorobami przewodu pokarmowego. Zaliczamy do nich m.in. refluks żółciowy, nieżyt żołądkowy, zapalenie żołądka i dwunastnicy, zapalenie jelit, polipy jelit, nowotwór żołądka lub jelit.
- Przyczyny czynnościowe są zdecydowanie częstsze. Zaliczamy do nich m.in.: zaburzenia motoryki górnego odcinka przewodu pokarmowego (m.in. zbyt powolne opróżnianie żołądka, reluks żoładkowo-przełykowy czyli zarzucanie treści pokarmu z dwunastnicy z żołądka), nadmierne wydzielaniu kwasu solnego, zbyt intensywne oddziaływanie kwasu solnego na błonę śluzową żołądka i dwunastnicy, niewłaściwa reakcja błony śluzowej przewodu pokarmowego na pokarm (m.in. składniki pokarmu, temperaturę, konsystencję itd.)
Problemy z trawieniem w dużym stopniu są zależne od sposobu odżywiania oraz specyfiki przyjmowanych pokarmów. Dokuczliwe objawy ze strony przewodu pokarmowego mogą ujawniać się ze względu na dość powszechne błędy żywieniowe, takie jak m.in.:
- spożywanie pokarmów sztucznie konserwanych
- zbyt obfite i ciężkostrawne pokarmy
- nieregularne spożywanie posiłków
- niewłaściwy dobór pokarmów, m.in. duża ilość tłuszczów w diecie, potraw smażonych, niewystarczająca ilość błonnika produktów pełnoziarnistych, owoców i warzyw
- nieprawidłowy sposób przygotowywania pokarmów
Objawy problemów z trawieniem
W przypadku problemów w procesie trawienia może pojawić się szereg dyspeptycznych zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego. Zaliczamy do nich dość powszechne objawy, takie jak m.in.:
- wczesne uczucie sytości (niekiedy pojawia się jako uczucie sytości jeszcze przed rozpoczęciem posiłku)
- nieprzyjemne uczucie zalegania pokarmu w żołądku (poposiłkowe uczucie pełności)
- brak apetytu
- ból lub/i pieczenie w nadbrzuszu
- uczucie ciężkości w okolicy żołądka
Tego typu objawy mogą występować z różnym nasileniem i częstotliwością. U większości pacjentów wynikają z przejedzenia, spożycia nieodpowiednich pokarmów i mijają samoistnie z czasem lub po zastosowaniu odpowiednich środków zaradczych, np. ziół. W przypadku utrzymujacych się objawów warto zaczerpnąć porady fachowca.
Wraz z objawami dyspeptycznymi może współistnieć szereg poważniejszych i bardziej dokuczliwych symptomów, w tym zaburzeń czynnościowych, takich jak m.in.:
- bóle brzucha
- zgaga
- puste odbijanie
- nudności i wymioty
- biegunki i zaparcia
- wzdęcia
Sposoby na poprawę trawienia
1. Zdrowa dieta
Dieta w dużej mierze wpływa na funkcjonowanie przewodu pokarmowego i stanowi podstawę dobrego zdrowia. Oto kilka najważniejszych zasad odżywiania, które mogą mieć bezpośredni wpływ na sprawne procesy trawienne:
Codzienna dieta powinna być urozmaicona. Należy dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych, witamin i składników mineralnych. W codziennych posiłkach nie może zabraknąć pełnoziarnistego pieczywa, makaronów i ryżu. Zamiast tłustych mięs warto postawić na chude mięso i ryby morskie. Warto codziennie spożywać warzywa i owoce bogate w błonnik pokarmowy. Regularnie należy spożywać produkty zawierające szczepy dobroczynnych bakterii, które poprawiają funkcjonowanie jelit. Są to jogurty, maślanki i kefiry.
2. Ogranicz spożywanie soli.
3. Zrezygnuj z używek, takich jak picie alkoholu.
4. Bardzo ważne jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów każdego dnia.
5. Prawidłowe nawyki żywieniowe
Ważne jest nie tylko to, co jemy, ale również sposób, w jaki spożywamy posiłki. Warto pamiętać o kilku ważnych zasadach, które również mogą poprawić nasze procesy trawienne:
- Staraj się spożywać posiłki o stałych porach. Warto jeść małe porcje, ale często, najlepiej w odstępach 3-4-godzinnych.
- Nigdy nie zapominaj o śniadaniu. To najważniejszy posiłek w ciągu dnia.
- Kolację należy zjeść 2-3 godziny przed snem.
- Każdy posiłek jedz w spokoju, powoli, dokładnie przeżuwając każdy kęs.
- Błonnik
Błonnik korzystnie wpływa na pracę układu pokarmowego, dlatego nie może go zabraknąć w codziennej diecie. Znajduje się w pokarmach zbożowych z grubego przemiału, m.in. w otrębach pszennych, a także w nasionach strączkowych, płatkach owsianych, niektórych warzywach i owocach.
6. Zioła na trawienie
Również zioła korzystnie wpływają na procesy trawienne. Z ziół można przygotowywać zdrowe herbatki. Dobroczynne działanie wykazują napary z m.in. ziela dziurawca, melisy, rumianku czy mniszka lekarskiego. Niektóre zioła mogą być spożywane w formie przyprawy, np. bazylia, pietruszka, kolendra, tymianek estragon, kminek, koper włoski.
7. Leki na trawienie
W aptekach znajdziemy wiele preparatów i leków przeznaczonych dla osób z problemami trawiennymi. Zaleca się, aby w pierwszej kolejności zastosować środki zawierające naturalne, roślinne składniki, np. mieszaninę olejków eterycznych, działających wspomagająco na układ trawienny. W przypadku wdrażania leków czy suplementów diety warto skonsultować się z lekarzem, uwzględniając ewentualne interakcje lub działania niepożądane.
8. Aktywność fizyczna
Regularna aktywność fizyczna to najlepszy sposób, aby usprawnić procesy trawienne. Ruch poprawia krążenie w układzie pokarmowym i sprzyja perystaltyce jelit, co z kolei ułatwia przesuwanie pokarmu w jelitach. Jeśli po obfitym posiłku czujemy dyskomfort, warto udać się na spacer. Bardzo często właśnie chodzenie przynosi odczuwalną poprawę.
Kiedy należy udać się do lekarza?
Jeśli objawy problemów trawiennych stają się nasilone, często nawracają, przyczyniają się do spadku wagi itp., należy niezwłocznie udać się do lekarza. W niektórych przypadkach problemy z trawieniem wynikają nie tylko z błędów żywieniowych, ale i poważniejszych schorzeń, a ich rozpoznanie wymaga rozszerzonej diagnostyki.
Należy bezwzględnie udać się do lekarza, jeśli pojawiają się następujące symptomy alarmowe, takie jak:
- zaburzenia połykania (dysfagia)
- ból w czasie połykania (odynofagia)
- nagły niezamierzony spadek masy ciała
- objawy dyspeptyczne, takie jak ból brzucha, występujące w nocy, budzące pacjenta ze snu
W przypadku tego rodzaju objawów niezbędne może okazać się wykonanie gastroskopii. Lekarz zleci przeprowadzenie endoskopowego badania wnętrza górnego odcinka pokarmowego również w sytuacji:
- krwawienia z przewodu pokarmowego
- niedokrwistości
- podejrzenia żółtaczki
- wyczuwalnego guza w nadbrzuszu podczas badania fizykalnego
Warto przy tym dodać, że problemy z trawieniem bywają trudne do leczenia i nie zawsze bywają skuteczne. W terapii bardzo dużą rolę odgrywa zmiana nawyków żywieniowych. Niemniej jednak konsultacje z lekarzem są niezbędne w celu ustalenia przyczyn zaburzeń, przeprowadzenia diagnostyki, wykluczenia możliwych schorzeń i doboru właściwego sposobu leczenia.
